Rynek transakcji distressed M&A w Polsce – Szanse i wyzwania

Rynek transakcji z udziałem aktywów przedsiębiorstw w trudnej sytuacji (distressed M&A) zyskuje na znaczeniu, szczególnie w obliczu rosnącej liczby restrukturyzacji i upadłości. Inwestorzy coraz częściej postrzegają tego typu transakcje jako atrakcyjną możliwość zaangażowania kapitału poprzez przejęcie ugruntowanego biznesu po konkurencyjnej cenie.

Dr Marcin Wnukowski, radca prawny, partner w Squire Patton Boggs

Małgorzata Olech, radca prawny, Of Counsel, Squire Patton Boggs

Niepewność gospodarcza, której początki sięgają czasów pandemii, następnie pogłębiona przez wysokie stopy procentowe, rosnące koszty energii oraz inflację, wpłynęła na kondycję wielu europejskich przedsiębiorstw. Chociaż masowa fala upadłości nie nastąpiła, liczba restrukturyzacji i upadłości wciąż rośnie – także w Polsce. Stabilizujące się stopy procentowe oraz powrót inwestorów na rynek sprawiają, że distressed M&A staje się coraz bardziej atrakcyjną strategią inwestycyjną.

Charakterystyka transakcji distressed M&A

Distressed M&A polega na nabyciu aktywów przedsiębiorstwa mierzącego się z trudnościami finansowymi. Inwestorzy mogą angażować się na różnych etapach – od nieformalnych rozmów z wierzycielami poprzez pozasądowe negocjacje aż po postępowania restrukturyzacyjne i upadłościowe. Każda z tych opcji niesie określone ryzyko, ale także otwiera możliwości, w tym nabycie przedsiębiorstwa po znacznie niższej cenie niż w standardowych warunkach rynkowych.

Polski rynek distressed M&A wciąż pozostaje mniej rozwinięty niż w krajach Europy Zachodniej – zarówno pod względem liczby, jak i wartości transakcji. Wynika to m.in. z relatywnie niskiej liczby upadłości i restrukturyzacji oraz ograniczonego zainteresowania banków finansowaniem tego typu transakcji. Obserwujemy jednak rosnącą aktywność funduszy oferujących alternatywne finansowanie dłużne, a także większą skłonność ubezpieczycieli W&I do obejmowania ochroną transakcji distressed M&A.

Trendy i perspektywy

Prognozy wskazują, że polska gospodarka może spowolnić, co może skutkować większą liczbą restrukturyzacji i upadłości. Wpływ na sytuację rynku może mieć także korekta cen nieruchomości komercyjnych, co może prowadzić do zwiększonej liczby transakcji distressed M&A w nadchodzących latach.

Ramy prawne transakcji distressed M&A w Polsce

Kluczowym aspektem każdej transakcji distressed M&A jest jej otoczenie prawne. W Polsce rozróżniamy dwa główne rodzaje postępowań: upadłościowe (na podstawie prawa upadłościowego) oraz restrukturyzacyjne (na podstawie prawa restrukturyzacyjnego, obejmującego cztery rodzaje postępowań). Podczas gdy celem upadłości jest likwidacja majątku i zaspokojenie wierzycieli, restrukturyzacja dąży do utrzymania działalności przedsiębiorstwa. Informacje o wnioskach o wszczęcie postępowania upadłościowego i restrukturyzacyjnego publikowane są w Krajowym Rejestrze Zadłużonych, który może być źródłem wiedzy dla inwestorów rozglądających się za spółkami do potencjalnego przejęcia.

Zgodnie z ustawą Prawo upadłościowe możliwe jest przeprowadzenie tzw. przygotowanej likwidacji (ang. pre-pack), w ramach której wybrany nabywca kupuje część lub całość aktywów dłużnika po wcześniej uzgodnionej cenie. Warunki przygotowanej likwidacji negocjuje się przed formalnym wszczęciem postępowania upadłościowego względem nabywanej spółki, lecz sama sprzedaż aktywów ma miejsce dopiero po ogłoszeniu jej upadłości i zatwierdzeniu przez sąd warunków sprzedaży. Niezaprzeczalną zaletą tego typu transakcji jest to, że kupujący nabywa aktywa wolne od obciążeń. Zapewnia ona również ciągłość działalności spółki. Największą przeszkodą dla przygotowanych likwidacji jest w Polsce czas – prawomocne zakończenie postępowania może zająć nawet kilka miesięcy. Jeśli względem nabywanej spółki toczy się już postępowanie restrukturyzacyjne, procedura jeszcze bardziej się wydłuża, ponieważ przed złożeniem wniosku o rozpoczęcie przygotowanej likwidacji należy najpierw umorzyć takie postępowanie. Dodatkowym ograniczeniem jest to, że kupujący i sprzedający muszą dojść do porozumienia co do warunków sprzedaży przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, nie jest to zatem droga dla inwestorów poszukujących spółek do przejęcia wśród tych, które już ogłosiły upadłość.

Kolejną opcją dla inwestorów jest oczekiwanie na sprzedaż masy upadłości przez syndyka – w tym przypadku cena może być atrakcyjna, ale procedura jeszcze bardziej czasochłonna.

Firma w restrukturyzacji

Jak wskazują statystyki, znacząco więcej przedsiębiorstw, które mierzą się z problemami finansowymi, poddanych zostaje procedurze restrukturyzacji. Zainteresowani inwestorzy mogą skłaniać się ku lokowaniu swojego kapitału w ramach takich właśnie postępowań.

Podczas restrukturyzacji dłużnik podlega ochronie przed dochodzeniem zaspokojenia wierzytelności, co daje stronie zainteresowanej wygodę negocjowania najkorzystniejszych warunków. Ustawa prawo restrukturyzacyjne jest o wiele bardziej elastyczna niż Ustawa prawo upadłościowe, a inwestorzy mają większą dowolność przy kształtowaniu dogodnej dla siebie struktury transakcji. Jednym z dostępnych dla inwestorów rozwiązań jest złożenie w toku postępowania oferty sfinansowania reorganizacji dłużnika i zapewnienia kapitału na spłatę częściowo umorzonego zadłużenia w zamian za papiery wartościowe lub inne aktywa dłużnika, jeśli dojdzie do zatwierdzenia akceptowalnego dla stron porozumienia w zakresie częściowego umorzenia zadłużenia. W razie niedojścia do akceptowalnego porozumienia z wierzycielami inwestor może wycofać się z transakcji. Alternatywnie inwestorzy mogą zdecydować się na kupno aktywów podczas restrukturyzacji (przy czym są one wówczas wolne od wszelkich obciążeń) – jest to rozwiązanie zbliżone do przygotowanej likwidacji w trybie ustawy prawo upadłościowe. Niektórzy inwestorzy wolą natomiast kupić częściowo umorzone roszczenia wierzycieli i przekształcić je w papiery wartościowe dłużnika, obejmując w ten sposób udział we własności jego przedsiębiorstwa.

Podsumowanie

Polski rynek distressed M&A jest ciągle na wczesnym etapie rozwoju, ale ma przed sobą znaczące perspektywy. Wzrost liczby restrukturyzacji i upadłości może skłonić inwestorów do większego zainteresowania tym segmentem rynku. Dostępne rozwiązania prawne, rosnące zainteresowanie alternatywnymi formami finansowania oraz coraz większa skłonność ubezpieczycieli do obejmowania ochroną tego typu transakcji wskazują, że Polska może stać się atrakcyjnym rynkiem dla inwestorów poszukujących okazji w ramach distressed M&A.