Zdalne nauczanie stało się w ostatnich latach jedną z największych zmian w edukacji. Choć bywa postrzegane jako wyzwanie, dla wielu uczniów jest też idealnym rozwiązaniem.
Wojciech Bachalski, współzałożyciel i dyrektor zarządzający JDJ International Open Schools
Dzieci zmagające się z lękiem społecznym, nadwrażliwością, problemami zdrowotnymi czy neuroatypowością często czują się przytłoczone tradycyjnym środowiskiem szkolnym, które narzuca określony rytm i styl nauki. W ich przypadku elastyczna edukacja online pozwala na dostosowanie tempa pracy, zmniejszenie stresu związanego z bezpośrednią interakcją rówieśniczą oraz stworzenie komfortowych warunków do nauki. To model, który może nie tylko minimalizować trudności, ale także wzmacniać poczucie bezpieczeństwa i motywację do nauki.
Potrzeba większej elastyczności
Najczęściej z modelu indywidualnej organizacji nauki korzystają uczniowie, którzy potrzebują większej elastyczności w planowaniu swojego czasu – np. ze względu na intensywny trening sportowy, zaangażowanie w działalność społeczną czy inne pasje wymagające regularnych ćwiczeń i zaangażowania. Tego typu forma edukacji stanowi także realną alternatywę dla tradycyjnego modelu przygotowania do egzaminu maturalnego. Co istotne, coraz częściej na taki tryb nauki decydują się również osoby zmagające się z trudnościami w obszarze zdrowia psychicznego. Edukacja prowadzona w środowisku domowym, bez typowej presji i bodźców stresogennych obecnych w szkolnej codzienności, pozwala na naukę w tempie zgodnym z indywidualnymi możliwościami i potrzebami ucznia, sprzyjając jego emocjonalnemu dobrostanowi.
Wyzwania psychologiczne
Badania przeprowadzone w 2024 r. potwierdzają, że zdalne nauczanie wiąże się z wieloma wyzwaniami psychologicznymi. Analiza przeprowadzona przez „Journal of Ecohumanism” wykazała, że dzieci w wieku szkolnym doświadczyły znacznego wzrostu poziomu stresu i lęku podczas nauki na odległość*. Brak fizycznej interakcji z rówieśnikami oraz nadmierna ekspozycja na ekrany były głównymi czynnikami wpływającymi na obniżenie ich zdrowia psychicznego. W badaniu wskazano również, że 30 proc. uczniów doświadczyło spadku motywacji oraz wzrostu poczucia samotności, co negatywnie wpłynęło na ich wyniki w nauce i zachowania społeczne.
Jednocześnie badania wskazują, że dla niektórych uczniów model zdalny może być wręcz korzystniejszy niż tradycyjna edukacja stacjonarna. Osoby neuroatypowe, np. uczniowie ze spektrum autyzmu, mogą lepiej funkcjonować w środowisku domowym, gdzie minimalizowane są czynniki rozpraszające i stresujące, obecne w tradycyjnych szkołach. Według badań przeprowadzonych przez amerykańskie National Institutes of Health, uczniowie o wysokiej wrażliwości środowiskowej mogą lepiej przyswajać wiedzę w warunkach zdalnych, które redukują presję społeczną i umożliwiają dostosowanie tempa nauki do ich indywidualnych potrzeb.
Ze wsparciem
W modelu online aspekt społeczny wymaga szczególnej troski i odpowiednich mechanizmów wsparcia. Choć szkoły zdalne wdrażają rozwiązania sprzyjające integracji – takie jak wirtualne kluby zainteresowań czy regularne spotkania uczniów – w praktyce budowanie relacji w środowisku cyfrowym bywa utrudnione. Integracja online, zwłaszcza gdy nie ma charakteru spontanicznego, często okazuje się mało skuteczna, ponieważ kontakty w tej formule są bardziej anonimowe i całkowicie dobrowolne. Jednocześnie wielu uczniów, dzięki większej elastyczności i uproszczeniu procesu nauki, zyskuje więcej czasu na relacje społeczne poza środowiskiem szkolnym. Taka równowaga sprzyja nie tylko lepszemu samopoczuciu, ale także budowaniu kompetencji społecznych w naturalnym, pozaszkolnym otoczeniu.
Dodatkowo indywidualne podejście do ucznia, możliwość konsultacji z nauczycielami w formie wideo, mailowej lub poprzez czat na platformach edukacyjnych, sprzyjają redukcji stresu i budowaniu motywacji. Uczniowie chętnie korzystają z krótkich form kontaktu, takich jak wiadomości na czacie, a także z konsultacji wideo, podczas których mogą omówić tematy lekcji czy rozwiać wątpliwości. Nauczyciele, którzy udzielają informacji zwrotnej do każdego zadania otwartego, dodatkowo wspierają uczniów, udzielając wskazówek i odpowiadając na pytania, co wzmacnia poczucie zaangażowania i wpływa pozytywnie na efektywność nauki.
Warto przy tym pamiętać, że większa swoboda organizacji nauki to także większa odpowiedzialność. Uczeń zyskuje przestrzeń, ale potrzebuje narzędzi, by mądrze ją zagospodarować. Mentoring, planowanie, szybki feedback – to elementy, które nie tylko wspierają motywację, ale także pomagają utrzymać rytm i skuteczność nauki. Badania pokazują, że techniki wspierające samoregulację, jak uczenie się w małych partiach (Dunlosky i in., 2013), realnie zwiększają efektywność przyswajania wiedzy. Z kolei działania pozaszkolne i rozwój pasji mają bezpośredni wpływ na rozwój kompetencji emocjonalnych i społecznych (Durlak i in., 2011). Brak struktury – jak wynika z analiz m.in. Loades i in. (2020) – może prowadzić do spadku motywacji i wzrostu poczucia osamotnienia, co czyni indywidualne wsparcie jeszcze ważniejszym elementem całego procesu.
Dzięki odpowiednim strategiom wsparcia edukacja zdalna może nie tylko minimalizować negatywne skutki psychologiczne, ale także stawać się coraz bardziej przyjazna i angażująca.
* https://ecohumanism.co.uk/joe/ecohumanism/article/download/4250/3578/12 325
