Wzrost godzinowych kosztów pracy w Polsce w 2023 roku wyniósł 10,8 proc., co znacznie przewyższa średnią europejską (5,0 proc. dla strefy euro, 5,3 proc. dla całej UE). Badanie Ayming Polska wykazało, że 60 proc. firm uważa koszty pracy za zbyt wysokie. Najbardziej problematycznym obszarem okazały się wynagrodzenia pracowników, stanowiące wyzwanie dla aż 82 proc. firm.
Koszty zatrudnienia to wszystkie wydatki ponoszone przez pracodawcę w związku z zatrudnieniem pracowników, na które składają się wynagrodzenia, składki na ubezpieczenie społeczne i podatki płacone przez pracodawcę. W pierwszym kwartale 2023 r. Polska odnotowała 10,8 proc. roczny wzrost nominalnych godzinowych kosztów pracy, ze zwyżką płac o 10,7 proc. i 10.9 proc. pozapłacowych kosztów pracy. Jeśli chodzi o średnią dla Europy, w pierwszym kwartale 2023 r. zanotowano znacznie skromniejszy, bo 5,0-procentowy wzrost godzinowych kosztów pracy w strefie euro i 5,3-procentowy na terytorium całej UE w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku.
– W obliczu rosnących kosztów pracy wyróżniamy się na tle innych krajów Unii, a ta sytuacja stawia nas przed istotnymi wyzwaniami. Chociaż płace rosną, jest to często reakcja na wysoką inflację, co raczej pozwala utrzymać siłę nabywczą, niż świadczy o rzeczywistej poprawie warunków zatrudnienia. Oprócz tego taka sytuacja stwarza zagrożenie utraty konkurencyjności polskich przedsiębiorstw na rynku globalnym – komentuje Agnieszka Hrynkiewicz-Sudnik, dyrektor konsultingu w Ayming Polska. – W tym kontekście przedsiębiorcy powinni zwrócić szczególną uwagę na to, gdzie dokonują oszczędności. Istnieją koszty operacyjne, których redukcja nie wpływa bezpośrednio na pracowników. Dostępnych jest również dużo zewnętrznych źródeł, z których firmy mogą czerpać środki zasilające ich budżety. Wiele firm wciąż nie przygląda się mniej oczywistym rozwiązaniom typu weryfikacja składki wypadkowej czy zastosowanie ulg podatkowych – dodaje.
60 proc. firm walczy z wysokim poziomem kosztów pracy
Z „Badania obszaru kosztów pracy i środowiska pracy w przedsiębiorstwach w Polsce” przeprowadzonego przez Norstat na zlecenie Ayming wynika, że aż 60 proc. badanych dyrektorów finansowych i dyrektorów HR oceniło koszty pracy jako zbyt wysokie. Oznacza to, że większość firm odczuwa presję związaną z kosztami zatrudnienia i utrzymania środowiska pracy. Znacznie mniej przedsiębiorców, bo 35 proc., uważa, że koszty te znajdują się obecnie na odpowiednim poziomie. Z kolei zaledwie 5 proc. firm oceniło koszty pracy jako za niskie.
Nie wszystkie koszty da się zredukować
Zapytani o główne bariery powstrzymujące przed redukcją kosztów pracy, przedsiębiorcy w 83 proc. przypadków wskazali, że nie wszystkie koszty da się zredukować. Faktycznie, cięcia w nieodpowiednich obszarach mogą skutkować gorszą jakością usług czy niższym morale pracowników. Bez względu na rozmiar łącznej puli wydatków, koszty można niwelować chociażby zwrotami w ramach różnego rodzaju ulg podatkowych. Wystarczy, że firma prowadzi działania, które są innowacyjne na skale przedsiębiorstwa, by skorzystać z ulgi podatkowej na badania i rozwój. Ulga B+R jest dostępna od 2016 r. dla wszystkich przedsiębiorców inwestujących w innowacje. Od 2022 r. każda firma może odliczyć do 200 proc. kosztów kwalifikowanych ponoszonych w związku z rozwojem – komentuje Agnieszka Hrynkiewicz-Sudnik.
– Dużym wsparciem w tym kontekście może być również obniżenie kosztów, które nie wpłynie bezpośrednio na pracowników. Dobry przykład stanowi weryfikacja wysokości składki wypadkowej. Takie działanie może wygenerować oszczędności rzędu nawet 3 proc. wszystkich wynagrodzeń wypłacanych w firmie w skali roku. Jest to o tyle ważne, że zgodnie z danymi ZUS, w 2022 roku liczba firm płacących składkę wypadkową równą lub wyższą niż wynika to z ich kodu PKD, wyniosła aż 70 tys. – tłumaczy Piotr Radko, dyrektor Linii Biznesowej Kosztów Pracy, Ayming Polska.
W kontekście wcześniej wspominanych barier, 29 proc. firm wskazało na brak niezbędnych zasobów kadrowych do wdrożenia zmian, a 25 proc. brak czasu. 18 proc. firm przyznało, że nie stać ich na współpracę z firmami konsultingowymi. Dla 11 proc. firm barierą był brak wiedzy o dostępnych rozwiązaniach. Zaledwie 4 proc. firm nie napotkało na żadne bariery w racjonalizacji kosztów.
Wynagrodzenia pracowników – kluczowy obszar kosztów dla firm
Obszar kosztów pracy, który przedsiębiorcy wskazali jako największe wyzwanie to wynagrodzenia pracowników i związane z nimi koszty – problem ten zidentyfikowało aż 82 proc. badanych firm. Innym istotnym obszarem, wymienianym przez ponad połowę respondentów, są koszty zatrudnienia, wyposażenia i podnoszenia kwalifikacji pracowników.
Wynagrodzenia pracowników mogą w części zostać pokryte dzięki wspomnianej wcześniej uldze B+R. W podobny sposób działa inny instrument, na który warto zwrócić uwagę, czyli ulga na innowacyjnych pracowników. Mogą z niej skorzystać przedsiębiorcy, którzy ponieśli stratę za rok podatkowy lub jeśli wysokość dochodu z ich działalności gospodarczej była niższa od kwoty przysługujących im odliczeń z tytułu działalności B+R. Ulga na innowacyjnych pracowników pozwala na obniżenie kwoty zaliczek na podatek dochodowy od wynagrodzeń pracowników bezpośrednio zaangażowanych w prace B+R – komentuje ekspertka Ayming Polska.
Kierunek – transformacja cyfrowa i poprawa warunków BHP
Transformacja cyfrowa stanowi wyzwanie dla 36 proc. firm. Dla wielu z nich oznacza to inwestycje w nowe technologie, szkolenia pracowników oraz dostosowanie modelu biznesowego do zmieniających się realiów rynkowych. – Wobec tak postawionego wyzwania, przedsiębiorcy mogą skorzystać z szeregu dostępnych ulg i dofinansowań. Dzięki uldze na robotyzację oraz programom unijnym takim jak np. KPO A 2.1.1. mogą oni skorzystać z istotnego wsparcia finansowego. Programy te mają na celu stymulowanie inwestycji w zaawansowane technologie, co może znacząco przyspieszyć proces adaptacji firm do nowych warunków – mówi Hrynkiewicz-Sudnik.
Z kolei dla 29 proc. firm poważnym wyzwaniem, które wymaga odpowiedniego zaangażowania finansowego, okazują się kwestie związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. – W tym wypadku, przedsiębiorcy nie są pozostawieni samym sobie. Programy dofinansowania prowadzone przez ZUS, takie jak ten dla działań poprawiających BHP, umożliwiają firmom poprawę warunków pracy pracowników przy niewielkich inwestycjach – tłumaczy Piotr Radko.
Ciekawe jest, że tylko 4 proc. firm zauważa problem w kosztach związanych z pracą zdalną, co sugeruje postępującą adaptację do tego modelu pracy. Zaledwie 2 proc. firm nie doświadcza żadnych wyzwań związanych z kosztami pracy. To tylko potwierdza, jak powszechnym problemem jest ten aspekt prowadzenia firmy.
„Badanie obszaru kosztów pracy i środowiska pracy w przedsiębiorstwach w Polsce” przeprowadzono w Q1 2023 w oparciu o trzy metody: indywidualne wywiady online (IDI) przez Zoom z 12 CEO/CFO/właścicielami i dyrektorami HR z firm zatrudniających powyżej 200 osób, 160 wywiadów telefonicznych CATI z przedstawicielami firm zatrudniających od 100 pracowników, oraz 100 ankiet online CAWI z liderami firm o podobnym profilu zatrudnienia.
